Wycieczka rowerowa na cmentarz mennonicki w Stogach Malborskich

Nawiązując do tematu Wszystkich Świętych postanowiliśmy odwiedzić zabytkowy cmentarz mennonicki w Stogach Malborskich. Żeby mówić jednak o cmentarzach mennonickich, należałoby zapoznać się najpierw z Mennonitami i ich historią.

Kim byli więc Mennonici?

Mennonici to jeden z odłamów anabaptyzmu, który w wyniku prześladowań zmuszony był opuścić Holandię i szukać swego miejsca gdzieś indziej w Europie. W Polsce Mennonici osiedlali się między innymi na Żuławach oraz w Dolinie Dolnej Wisły, na terenach dotychczas nie zamieszkanych, dając początek tzw. kolonizacji olęderskiej. Byli niezwykle pracowici, wykazywali się ogromną zręcznością i kunsztem jeśli chodzi o osuszanie bagien. Do ciekawostek zaliczyć można również istniejący do dzisiaj, ponad 90-kilometrowy wał przeciwpowodziowy ochraniający żuławskie i powiślańskie miejscowości. Stworzyli oni kulturę o niezwykle surowych obyczajach i zasadach, ich "religią" była praca. W związku z licznymi dramatycznymi wydarzeniami politycznymi w Gdańsku końca XVIII w. i początku XIX w. Mennonici zaczęli opuszczać tereny Polski. Pozostawili po sobie ciekawą kulturę materialną: zadbane wioski, schludne i czyste chałupy, a przede wszystkim cmentarze o fantazyjnych nagrobkach. Ciekawostką kolarską jest fakt, że: w rodzinie mennonitów wychowywany był Floyd Landis, zwycięzca Tour de France w 2006 r.

Cmentarze mennonickie:

Cmentarze mennonickie zakładane były zwykle w znacznym oddaleniu od wsi, co przyczyniło się w efekcie do tego że stosunkowo dużo nagrobków przetrwało do dziś, w przeciwieństwie do łatwo dostępnych cmentarzy lokalizowanych w obrębie wsi.

Charakterystycznym elementem cmentarzy mennonickich są tzw. stele, czyli pionowo ustawione płyty nagrobne wykonywane z kamienia lub, w przypadku mniej zamożnych rodzin, z drewna. Wyjątkowy eksponat można zobaczyć w lapidarium w nowodworskim Muzeum Żuławskim. Jest to odnaleziona w 1997 roku w Cyganku drewniana stela z 1876 roku. Stela wykonana z drewna modrzewiowego pomalowana szarą farbą miała imitować kamień. Z uwagi na nietrwałość materiału niewiele drewnianych steli przetrwało do dziś.
W Polsce, największy z cmentarzy mennonickich znajduje się we wsi Stogi Malborskie, gdzie właśnie zamierzamy się udać. Obecnie znajduje się na nim około dziewięćdziesiąt oryginalnych nagrobków kamiennych z XIX i 1. połowy XX w. Mają one formę tzw. steli, czyli pionowych prostokątnych płyt, zwykle zakończonych od góry trójkątnym tympanonem, na których umieszczano inskrypcje ku czci zmarłego i wersety z Biblii. Bardzo interesująca jest bogata symbolika nagrobna, wśród której pojawiają się takie elementy jak: zgaszona pochodnia, złamane drzewo, uskrzydlona klepsydra, gałązka bluszczu lub palmy, gołębica, gwiazda, słońce i wiele innych, tworząc niekiedy bardzo rozbudowany i skomplikowany przekaz symboliczny. Trzeba jednak zaznaczyć, że większość z tych znaków ma charakter ogólnochrześcijański i nie należy ich przypisywać wyłącznie inwencji religijnej menonitów.

Inne cmentarze mennonickie zobaczyć można w Wikrowie, Różewie, Stawcu, czy Szaleńcu, a także wielu innych wsiach. Ciekawym obiektem jest Cmentarz Jedenastu Wsi w Cyganku. Jest to lapidarium złożone z kilkudziesięciu nagrobków pochodzących z różnych zniszczonych cmentarzy żuławskich. Są tam też kamienie polne z wykutymi gmerkami i inicjałami z XVII - XVIII wieku odkryte w fundamentach budynku gospodarczego.
Chcąc zapoznać się z historią mennonicką warto wybrać się Szlakiem Rowerowym Mennonitów.

Więcej ciekawych informacji znajdziecie na stronie pana Pawła Buczkowskiego - Żuławy.info

Główny cel naszej wycieczki:

Głównym celem naszej wycieczki jest największy z cmentarzy mennonickich, mieszczący się w miejscowości Stogi Malborskie. Udamy się tam jadąc głównie bocznymi drogami asfaltowymi, a dystans wycieczki zależeć będzie od naszego wyboru powrotu. Jeśli w drodze powrotnej, w Tczewie zdecydujemy się na pociąg, kilometraż wycieczki zamknie się w 75 km. Jeśli całą trasę będziemy chcieli pokonać rowerem, ostateczny dystans zwiększy się o kolejne 35 km ;)

Dystans: 75 km lub 110 km

Tempo jazdy: Turystyczne, ale bez zamulania, czyli między: 18 a 25 km/h

W trasie towarzyszyć nam będzie Rowerowy Szlak Mennonicki oraz Szlak Motławski.

Planowana trasa wycieczki:



Zbiórka:

Niedziela, 2 listopada, godz. 8.50 / wyjazd o godz. 9.00
Gdańsk, parking przed Urzędem Wojewódzkim, ul. Okopowa.
Powrót w to samo miejsce, przed zmrokiem.

Wycieczkę prowadzą: Krzysztof Kochanowicz i Piotr Książek

PS. Jeśli macie jakieś pytania, piszcie na maila: gr3miasto@gmail.com