Wzniesienia górujące nad rzeką Łebą
20 listopada 2018
(22 opinie)
Ostatnie wiatraki na Żuławach Malborskich
30 listopada 2018 (artykuł sprzed 5 lat)
Żuławy Malborskie to kraina obfita w różnego rodzaju zabudowania, które swój rozwój zawdzięczają osadnictwu holenderskiemu. Wybierając się na wycieczkę nadal można spotkać tu wiele pięknie rzeźbionych domów, a wśród nich domów podcieniowych. Jednak tym razem nie one były celem naszej wizyty, a ostatnie dwa wiatraki. Chcąc poznać ich historię warto wycieczkę połączyć z wizytą w Żuławskim Parku Historycznym.
Historia żuławskich wiatraków:
Pierwsze tzw. pompy wietrzne powstały na Żuławach w I połowie XIV wieku, kiedy to zaczęto żuławską ziemię dzielić na tzw. poldery, czyli tereny otoczone wałem i kanałami, z którego przy pomocy wiatraków systematycznie odprowadzano wodę w celu uzdatnienia go dla celów uprawnych. Liczbę wiatraków pracujących w danym czasie na Żuławach trudno jest określić, ponieważ były to urządzenia nietrwałe i często obok wysłużonego starego wiatraka powoływano nowy. Wystarczy jednak spojrzeć na XVII- , XVIII- i XIX-wieczne mapy tego regionu, żeby stwierdzić, że wietrzne pompy były tu bardzo powszechne. Z tego co wiadomo w 1774 roku na Żuławach Gdańskich funkcjonowały 54 wiatraki, a w 1818 roku na Żuławach Malborskich - 124 wiatraki odwadniające i 35 przemiałowych. W II połowie XIX wieku zaczęto scalać poldery, co wymagało zastąpienia tradycyjnych pomp wietrznych, wydajniejszymi nowocześniejszymi pompowniami parowymi. Ich zaletą była niezależność od pogody, niezawodność oraz duża wydajność, pozwalająca na odwadnianie większego terenu jednocześnie. Pierwsza żuławska pompownia parowa powstała w 1840 roku w Piotrowie koło Cyganka. Mieszkańcy Żuław jednak byli tak mocno przywiązani do wiatraków, że niechętnie inwestowali w nowoczesne pompownie parowe. Następnie pompy parowe były zastępowane przez elektryczne. Do dziś przetrwała tylko jedna przepompownia parowa w pobliżu Różan na Żuławach Elbląskich. Mieliśmy okazję ją zobaczyć podczas jednej z poprzednich naszych wycieczek rowerowych.
Jeśli chodzi zaś o wiatraki odwadniająco-nawadniające to do II wojny światowej dotrwało ich prawdopodobnie około stu i byłyby wojnę przetrwały, gdyby nie zalanie żuławskich ziem w wyniku wysadzenia wałów przez hitlerowców w marcu 1945 roku. Dzieła zniszczenia dokonały jednak lata powojenne, charakteryzujące się nie tylko brakiem dbałości, ale nierzadko wręcz celowym niszczeniem zabytków.
Rodzaje wiatraków:
Wiatraki można podzielić z uwagi na ich budowę na koźlaki, holendry i paltraki. Zastosowanie wiatraków było dwojakie: przemiał zboża i regulacja nawodnienia polderów. Na Żuławach występowały w dużej ilości wiatraki przemiałowe jak i tzw. wietrzne pompy, czyli wiatraki odwadniająco-nawadniające. Te pierwsze występowały w formie koźlaka i holendra, drugie natomiast głównie w postaci koźlaka.
Koźlak jest wiatrakiem, którego oś obrotu stanowi pionowy słup umieszczony w drewnianej podstawie (tzw. koźle). Podczas nastawiania go na wiatr obraca się całym wiatrakiem;
Paltrak jest drugim typem wiatraka obrotowego. Tu również obraca się całym wiatrakiem, przy czym poza pionową osią znaną już z koźlaka konstrukcja wspiera się również na całym obwodzie na szynie wmurowanej w fundament;
Holender to wiatrak wieżowy o nieruchomym, drewnianym lub murowanym budynku z drewnianą, obrotową głowicą (tzw. czapką). Wiatraki typu holenderskiego budowało się nierzadko na budynkach jak w Drewnicy.
11
Dzisiejsza "wielka kraina wiatraków":
"Wielką krainę wiatraków" czyli wietrznych pomp i młynów obecnie pamiętają nieliczni. Nasze pokolenie wspominać je może jedynie z opowieści lub dawnych zdjęć i pocztówek. W ostatnich latach kraina wiatraków zaistniała również w marzeniach pewnej grupy ludzi, jednak nie zdołali oni udźwignąć odrestaurowania tych pięknych obiektów. Z roku na rok jak przejeżdżamy przez Drewnicę i Palczewo widać, że pozostałe tu wiatraki mają się coraz gorzej, a ich właściciele są bezradni.
Udając się na wycieczkę śladami dawnych żuławskich wiatraków, warto rozpocząć bądź zakończyć ją w Nowym Dworze Gdańskim. Żuławski Park Historyczny z pewnością przedstawi wam ciekawą historię i pogląd nie tylko na wiatraki, ale także inne obiekty i ich zastosowanie. Wśród licznych ekspozycji nas najbardziej zaciekawiła historia ostatniego wiatraka odwadniającego, pochodzącego z Ostaszewa.
Parametry trasy:
- Początek i koniec trasy: Nowy Dwór Gdański
- Czas przejazdu wraz z przerwami: 5 godzin
- Długość trasy: 69 km
- Suma przewyższeń: 180 m
- Trudność trasy: łatwa
- Nawierzchnia: drogi asfaltowe i gruntowe, miejscami bruk i betonowe płyty.
- Rekomendowany rower do przebycia trasy: gravel, turystyczny, górski
- Początek i koniec trasy: Nowy Dwór Gdański
- Czas przejazdu wraz z przerwami: 5 godzin
- Długość trasy: 69 km
- Suma przewyższeń: 180 m
- Trudność trasy: łatwa
- Nawierzchnia: drogi asfaltowe i gruntowe, miejscami bruk i betonowe płyty.
- Rekomendowany rower do przebycia trasy: gravel, turystyczny, górski
>>> Mapa i ślad gps szlaku
Inne trasy rowerowe i wycieczki po Żuławach:
1) Wybrane cmentarze mennonickie na Żuławach Malborskich,
2) Domy Podcieniowe na Żuławach Gdańskich,
3) Kościoły gotyckie na Żuławach Gdańskich,
4) Perełki Żuław Wiślanych; zwiedzamy pompę parową
5) Pochylnie Kanału Elbląskiego z roweru
6) Szlak Motławski rowerowy i pieszy,
Dziękujemy wszystkim za udział w naszych wypadach i zapraszamy na kolejne !
Info:
Dołącz do ludzi pozytywnie zakręconych
Co chwilę mamy nowe pomysły, które realizujemy w wolnym czasie: czy to po pracy, czy w wolny weekend, dlatego też nie sposób się z nami nudzić. Jesteśmy aktywni przez cały rok kalendarzowy, niezależnie od pogody. Jeździmy na rowerach, wędrujemy, pływamy na kajakach i wiele innych. Jeśli więc masz ochotę bawić się razem z nami, nie zastanawiaj się dłużej. Dołącz do nas!
>>>> Grupa Rowerowa 3miasto
O naszych inicjatywach, wypadach i wycieczkach dowiesz się regularnie odwiedzając naszą stronę internetową. Chcąc być na bieżąco ze wszelkimi newsami, możesz też napisać maila z prośbą o przyłączenie się do listy sympatyków GR3miasto.
Kontakt e-mail: gr3miasto.info@gmail.com
Co chwilę mamy nowe pomysły, które realizujemy w wolnym czasie: czy to po pracy, czy w wolny weekend, dlatego też nie sposób się z nami nudzić. Jesteśmy aktywni przez cały rok kalendarzowy, niezależnie od pogody. Jeździmy na rowerach, wędrujemy, pływamy na kajakach i wiele innych. Jeśli więc masz ochotę bawić się razem z nami, nie zastanawiaj się dłużej. Dołącz do nas!
>>>> Grupa Rowerowa 3miasto
O naszych inicjatywach, wypadach i wycieczkach dowiesz się regularnie odwiedzając naszą stronę internetową. Chcąc być na bieżąco ze wszelkimi newsami, możesz też napisać maila z prośbą o przyłączenie się do listy sympatyków GR3miasto.
Kontakt e-mail: gr3miasto.info@gmail.com
Parametry trasy
- Region woj. pomorskie
- Długość trasy 69 km
- Poziom trudności łatwy
Znajdź trasę rowerową
Miejsca
Wydarzenia
Zobacz także
Ciekawostki przyrodnicze nad Łupawą
14 listopada 2018
(7 opinii)
Bieszczadzki Park Narodowy wędrownie
9 października 2018
(25 opinii)
Opinie (30) 5 zablokowanych
-
2018-12-01 13:23
Super
Bardzo fajna trasa, szczególnie na jesienne rozruszanie :)
- 0 0
-
2018-12-01 17:58
Dobra organizacja
Kolejny dobrze poprowadzony rajd. Fajnie że jest osoba która to ogarnia logistycznie, opisuje dobrym słowem i zapewnia mile spędzony czas na łonie natury.
- 3 0
-
2018-12-02 00:43
Super!
Świetna trasa, nawet jesienią. Niesamowite widoki. Przejażdżka i zwiedzanie w jednym. To jest to!
- 2 0
-
2018-12-02 11:38
Super wyprawa.
Niezłe przewyzszenie jak na Zulawy.
- 1 0
-
2018-12-03 13:09
Ślad
Bardzo lubię wiatraki tudzież wielkie dzięki za udostępnienie śladu i opis, oszczędzi mi to czasu w samodzielnym szukaniu tych obiektów na mapie i ustalaniu ścieżki. Na pewno wybiorę się jeszcze w tym roku :) Niestety nie udało mi się załapać na wspólny przejazd.
- 0 0
-
2019-02-17 18:44
Wiatraki drewniane, zagrody, domy zabytkowe
W innych krajach byłyby to perełki. Wiatraki powinny być uratowane i zakonserwowane. Podobnie np.domy podcieniowe, szachulcowe. To charakterystyczne dla tych ziem. W Polsce jak w mało którym kraju tandeta współczesna zdominowała krajobraz!
- 0 0
-
2019-03-30 22:28
W Polsce niszczeje wciąż wiele pięknych wiatraków, chałup, dworów, wreszcie domów podcieniowych -chyba najpiękniejszych z dziedzictwa naszych ziem, zarówno pomorskiego jak i np. Warmii i Mazur. Minister Kultury Piotr Gliński mówił ostatnio na konferencji o zabytkach, ale w Polsce nadal zabytki i starą architekturę traktuje się najgorzej w Europie!!!!! W takiej Anglii prawo surowo chroni zabytki a zabudowy zabytkowej (nawet jak nie jest na liscie chronionej) nie wolno niszczyć i zapuszczać! Ale to bogaty kraj a Polska nędza i lata komuny doprowadziła do szkaradnych miasteczek i wsi oraz braku gustu Polaków.... Przykre. Wyjeżdżać stąd?
- 0 0
2
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.
Porady rowerowe
Sprytne i tanie sposoby dbania o rower
6 marca 2024
(85 opinii)
2 tys. zł mandatu za jazdę w słuchawkach?
5 września 2023
(230 opinii)
Szlaki rowerowe
Znajdź trasę rowerową
FilmyTurystyka rowerowa
Bieszczady Północy na rowerze
20 marca 2024
(53 opinie)
Pytają rowerzystów. Potem inwestycje
2 marca 2024
(75 opinii)
Pojezierze Kaszubskie jesienią na rowerze
16 listopada 2023
(39 opinii)
Górne tarasy leśne na rowerze
11 września 2023
(44 opinie)